Terugblik op een workshop in November 2018 over hoe historische gebouwen die zijn getroffen door onheil, misschien toch weer een sociaal culturele en toeristische toekomst kunnen krijgen.
De contacten tussen Delft en Mamelodi gaan terug tot 1994. In 1999 werden die geformaliseerd via een officiële stedenband van Delft met eerst de stad Pretoria (waar Mamelodi toen onder viel) en later de stad Tshwane (toen Pretoria/Mamelodi daar weer deel van werd). Maar hoe de Delftse samenwerkingspartner ook groeide, Mamelodi behield steeds een centrale positie in de samenwerking. Daarom werden ook de meeste projecten daar gerealiseerd.
Een van de eerste projecten betrof De Rondavels. Dat was een groep van rond 20 traditioneel Afrikaanse huizen, gesitueerd in Mamelodi Oost. Ze zijn rond van vorm, gemaakt van klei en hebben rieten daken. Het zijn de laatste van de oudste overgebleven huizen in Mamelodi. Rond de eeuwwisseling werden deze huizen illegaal bewoond en waren ze in een slechte staat. De stad Pretoria/Tshwane was overtuigd van het historische en culturele belang van deze huizen. En ook de mogelijkheden om de Rondavels als toeristisch centrum te benutten werden onderkend.
De gemeente Pretoria/Tshwane besloot, in samenwerking met de gemeente Delft, tot renovatie van De Rondavels. De illegale bewoners werden geherhuisvest in Nelmapius. De renovatie werd uitgevoerd mede op basis van een toekomstvisie rapport uit 2004, opgesteld door deskundigen. Het doel van de renovatie was de gebouwen geschikt te maken voor een toekomstig gebruik voor culturele, historische en toeristische doeleinden.
Na deze renovatie zijn de Rondavels meerdere jaren en tot tevredenheid van de omwonenden gebruikt, voornamelijk voor sociaal culturele doeleinden. De gemeente Tshwane zorgde voor de nodige beveiliging van opstallen en gebruikers. Een toeristische invulling bleef achterwege. In Delft wisten we niet beter of het ging goed met de Rondavels.
Afgelopen jaar bereikten ons echter signalen, dat er wat problemen waren. Om die reden kwamen De Rondavels te staan op het lijstje van locaties die in maart 2018 moesten worden bezocht door Corina Heuvelman, voorzitster van onze stichting. Na terugkomst meldde ze dat er geen activiteiten meer plaats vonden in de Rondavels, Het terrein lag er onverzorgd en vervuild bij en van meerdere woningen waren ruiten ingegooid. Maar de gebouwen waren nog in een redelijk goede conditie. Op basis van deze bevindingen besloot onze stichting een workshop te organiseren in Mamelodi met als centrale vraag: Hoe kunnen de gebouwen worden opgeknapt en geschikt worden gemaakt voor het doel waarvoor ze meer dan 10 jaar geleden zijn gerenoveerd. Deze workshop zou begin November plaats vinden. Uit Delft namen 2 personen deel, te weten Corina Heuvelman en Jan Alderliesten.
Toen daags voor de geplande workshop – ter nadere oriëntatie- deze 2 vertegenwoordigers het terrein van de Rondavels bezochten waren ze verbijsterd. Van het grootste deel van de Rondavels stonden nog slechts de zwart geblakerde muren. En de niet door brand getroffen gebouwen waren flink beschadigd: ze waren gestript van alles met enige waarde, zoals raam-en deurkozijnen en elektrische bedrading. Ook de houten portalen die geplaatst waren langs en boven de wandelroute tussen de Rondavels door, waren weggesloopt en verdwenen.
Het was duidelijk, dat als de workshop waarvoor de twee naar Mamelodi gekomen waren zou doorgaan, de inhoud wezenlijk anders zou moeten zijn dan eerder gepland. In elk geval moest eerst aan de orde worden gesteld: Willen we nog met de Rondavels door?
Die vraag was dan ook als eerste aan de orde, toen de workshop op 6 November jl. van start ging. Naast de Delftse vertegenwoordigers waren 10 mensen aanwezig die in totaal 8 verschillende in Mamelodi actieve burger-organisaties vertegenwoordigden. Ze waren er snel uit: De unaniem mening was: Doorgaan met De Rondavels. Zij willen dat De Rondavels opnieuw een Centrum wordt, waar creatief en structureel aan de bewoners van Mamelodi -zowel jong als oud- kennis en bewustzijn van de sociale en culturele geschiedenis van Mamelodi wordt aangeboden. Er moesten ook traditionele Afrikaanse kunstuitingen en handvaardigheden worden onderwezen en getraind. De wens om er een museum te realiseren over de geschiedenis van Mamelodi wordt unaniem gedeeld.
Maar die wensen zijn natuurlijk niet te verwezenlijken bij Rondavels die deels door brand zijn verwoest en deels zijn gevandaliseerd. Bovendien blijken inmiddels drugsgebruikers de panden min of meer in bezit te hebben genomen. Om verder onheil rond De Rondavels te voorkomen is het van groot belang op korte termijn concrete maatregelen te nemen.
In 2 groepen vergaderen de deelnemers over welke maatregelen dat zouden moeten zijn en wie/ welke organisaties daarbij moeten worden betrokken.
Daar kwamen maatregelen uit als: het terrein voor duidelijkheid en veiligheid met red tape afzetten, de toegang blokkeren voor auto’s, volgens een rooster burgers uit de community op het terrein laten surveilleren, een hotline opzetten met de politie voor support, snel contact met Social Development Department om actief tegen drugsgebruikers op te treden e.d.
Voor al deze suggesties voor de korte termijn, werden personen aangewezen, die de verantwoordelijkheid op zich namen om die suggesties te realiseren. Daarbij werd vastgelegd wanneer die klussen gereed moeten zijn. Ook werden afspraken gemaakt over terugmelden naar de groep van wat er is gebeurd, wat er nog moet gebeuren en wanneer dat klaar zal zijn. Alle deelnemers waren zeer gemotiveerd en ook bereidheid om klussen op zich te nemen.
Er is ook – vooral verkennend – gesproken over hoe De Rondavels in hun eerdere glorie te herstellen. Het was duidelijk dat, nu het hier historische gebouwen betreft, de National Heritage Council vanaf het begin een belangrijke rol moet spelen. Dat zelfde geldt ook voor de relevante Departementen van de gemeente Tshwane.
In de discussie werd duidelijk, dat het de gemeente Tshwane ernstig wordt aangerekend dat zij een jaar of wat geleden nogal plotseling hebben besloten het contract met de veiligheidsmaatschappij die voor de bewaking van het Rondavels terrein zorgde te beëindigen . Volgens de bewoners-vertegenwoordigers is het daarna snel mis gegaan. Er wordt onderkend, dat Tshwane, die ook nog eigenaar is van het Rondavels terrein, met haar ervaring en deskundigheid, onmisbaar is voor een succesvol renovatie project. De werkelijkheid vereist echter, dat permanente bewaking een absolute voorwaarde is voor succes. Dit punt zal nadrukkelijk met de stad moeten worden vastgelegd.
De aanwezigen achten het ook belangrijk dat degenen die rond De Rondavels wonen een formele/juridische positie krijgen ten aanzien van wat er in en rond De Rondavels gebeurt. Er wordt gedacht aan een zogenaamde “Sectie 21-constructie” of een Trust, waarin ten minste de Community (gemeenschap) en ook de Exco (de formele partner van de Stichting Delft-Mamelodi) deelnemen. Ook dit moet snel met de stad Tshwane worden besproken.
Tot slot is er plenair nog stil gestaan bij welke soort van activiteiten er in de toekomst in het Centrum zouden moeten komen. Er wordt daarbij onderscheid gemaakt tussen dagelijkse activiteiten en eenmalige (grote) gebeurtenissen. Ook wordt gekeken of er activiteiten zijn waarmee inkomen kan worden gegenereerd en met wie bij bepaalde activiteiten zou kunnen worden samengewerkt.
Na een dag serieus vergaderen is het een ieder duidelijk: We willen allemaal graag, maar er is nog heel veel werk te doen.