Mamelodi is een voormalige zwarte township, 20 kilometer ten oosten van het centrum Pretoria/Tshwane. De township ligt op de plaats van de boerderij Vlakfontein en ontstond na de Tweede Wereldoorlog, toen het apartheidsbewind besloot niet-blanken in aparte wijken te huisvesten. De eerste huizen in Mamelodi werden gebouwd in 1949.
Na 1958 werd de (eenvoudige) woningbouw gestopt en bouwden de bewoners hutten op de erven en illegale woningen. Na 1985 werd de boerderij Marobane bij de township gevoegd als Mamelodi-oost. Inmiddels staat Mamelodi-Oost vol krottenwijkjes. Mamelodi als geheel is in feit een grote stad op zich, met totaal verschillende buurten en met huizen die variëren van groot en goed tot de spreekwoordelijke krotten van golfplaat.
In 1994 woonden er in Mamelodi naar schatting 500.000 mensen. Sindsdien is het aantal bewoners gegroeid; dagelijks vestigen zich er mensen van het platteland en uit andere Afrikaanse landen. Mamelodi was als township volgens het apartheidsbewind een tijdelijke woonplaats en bevatte daarom nauwelijks voorzieningen.
Ook anno 2009 kent Mamelodi nog maar weinig voorzieningen. Zo ontbreken een postkantoor, een gemeentehuis en een modern winkelcentrum. Wel zijn er sinds 1994 veel woningen gebouwd, zijn wegen geasfalteerd en zijn veel woningen aangesloten op waterleiding, riolering en elektriciteitsnet.
In de nadagen van de Apartheid en de overgang naar het nieuwe Zuid-Afrika was SANCO de belangrijkste zelforganisatie (civic) van zwarten in Mamelodi. In feite functioneerde SANCO als een soort officieus gemeentebestuur. Vlak voor de eerste democratische verkiezingen van 1994 werd Mamelodi formeel onderdeel van de metropool Pretoria. Bestuurlijk werd Pretoria in drieën geknipt en Mamelodi werd onderdeel van Pretoria Central. In 2000 ging Pretoria samen met een deel van de omliggende agglomeratie, die sindsdien Tshwane heet.
Mamelodi heeft een centrale rol gespeeld bij de afschaffing van de Apartheid in Zuid-Afrika. Ook leveren de uit Mamelodi afkomstige vooraanstaande intellectuelen en mensen uit het bedrijfsleven een grote bijdrage aan de Zuid-Afrikaanse economie.
Onbekend Mamelodi
Mamelodi is ook de plek voor jazz, niet alleen vanwege het aantal grote jazz-artiesten, zoals Vusi Mahlasela en Moss Mogale, maar vooral door de vele jazzfestivals in het Moretele Park.
Mamelodi is de thuisbasis van de Mamelodi Sundowns van de ABSA Premier League en de Mamelodi Bijen van de Zuid-Afrikaanse Vrouwen Basketbal Liga.
Mamelodi heeft voetbalsterren voortgebracht, zoals Themba Mguni en Joel ‘Fire’ Masilela, die voetbalden bij Mamelodi Sundowns.
Waar komt de naam Mamelodi vandaan?
President Paul Kruger gaf het de naam Mamelodi: “Moeder van de Melodieën “, omdat de Zuid-Afrikanen zo goed vogelgeluiden kunnen imiteren.